موسیقی ایران در دوران قاجار
موسیقی ایران تا حوالی قرن نهم هجری در حال رشد و تکوین بود اما از آن زمان، یک دورهٔ فترت در موسیقی ایرانی شروع شد که تا دوران قاجاریه ادامه داشت. در دوران قاجار، به ویژه در زمان سلطنت ناصرالدین شاه رشد و ترقی موسیقی ایرانی از سر گرفته شد. در این دوران، چارچوب موسیقایی ایران نیز در خلال تحول مقام به دستگاه تغییر یافت.
محتویات
۱ تاریخچه
۱.۱ موسیقی درباری
۲ موسیقیدانان شاخص
۲.۱ نوازندگان کمانچه
۲.۲ نوازندگان تار و سهتار
۲.۳ نوازندگان سنتور
۲.۴ نوازندگان نی و فلوت
۲.۵ خوانندگان
۲.۶ نوازندگان تنبک
۳ جستارهای وابسته
۴ پانویس
۵ منابع
تاریخچه
نوشتار(های) وابسته: تحول مقام به دستگاه
در پایان قرن نهم هجری، موسیقی در ایران وارد یک دوران فترت شده بود و از آن زمان تا اواخر قاجاریه و شروع مشروطیت موسیقی در ایران رونقی نداشت.[۱] اولین شاه قاجار، آغا محمدخان بود که تنها ۲٫۵ سال حکومت کرد و فرصت رسیدگی به موسیقی و هنرمندان را نیافت. اما پس از او فتحعلی شاه به موسیقیدانان توجه نشان داد و برایشان مقرری تعیین کرد. در این دوره دو استاد با نامهای استاد زهره و استاد مینا هر کدام یک گروه موسیقی تشکیل دادند. این دو زن خود به ترتیب شاگرد استاد رستم شیرازی و استاد مهراب اصفهانی بودند. ثمرهٔ توجهات فتحعلی شاه و محمد شاه در دورهٔ سلطنت ناصرالدین شاه نمایان شد. این پادشاه به هنر توجه زیادی نشان داد و از رشد و ترقی موسیقیدانان حمایت کرد.[۲] در دوران قاجار بین موسیقیِ جدی و موسیقی سبُک مخصوص جشنها و مراسم شادمانی نیز (که به نوازندگانش مطرب گفته میشد) تعادل برقرار شد.[۳] همچنین در این دوران موسیقیدانانی که با روش غربی (موسیقی کلاسیک) آشنا بودند گفتمانی جدید در مورد موسیقی ایرانی شروع کردند که آن را «علمی» و «پیشرفته» قلمداد میکردند و از همین جدالی طولانی میان آنان و کسانی که به روشهای سنتی معتقد بودند آغاز شد. به بیان دیگر، موسیقی ایرانی که تا پیش از این دوران با موسیقی ترکی و موسیقی عربی بدنهٔ واحدی داشت، از این زمان مسیرش را از آنها جدا کرد.[۴]
دورهٔ قاجاریه با ورود دوربین عکاسی به ایران (در زمان ناصرالدین شاه) و نیز با ورود صفحهٔ گرامافون به ایران (در سال ۱۲۸۴ ه.ق) همزمان شد و از همین رو تصاویر و صفحههای ضبطشده از این دوران به درک موسیقی این دوران کمک میکند.[۵] یکی دیگر از تحولات مهم در زمان حکومت ناصرالدین شاه، تأسیس دارالفنون توسط امیرکبیر در ۱۲۳۰ ه.خ (۱۸۵۱ م.) بود. در سال ۱۲۴۷ ه.خ شعبهٔ «موزیک نظام» دارالفنون نیز تشکیل شد که مختص موسیقی نظامی بود؛ تشکیل این نهاد آموزش موسیقی، نقطهٔ عطفی در تاریخ موسیقی دورهٔ قاجار دانسته میشود. به دنبال تشکیل این شعبهٔ دارالفنون، ابتدا دو کارشناس موسیقی نظامی به نامهای بوسکه و رویون از پاریس به تهران آمدند اما بوسکه پس از یکسال ایران را ترک کرد و رویون نیز دو سال پس از آن (در ۱۲۸۴ ه.ق معادل ۱۸۶۸ م.)، به دلیل عدم موفقیت در کار خود از ایران رفت.[۶] در همان سال آلفرد ژان باتیست لومر موسیقیدان نظامی فرانسوی (معروف به موسیو لومر) به ایران آمد تا به دانشجویان موسیقی غربی را آموزش بدهد. لومر در مدت ۱۷ سالی که در ایران بود، نتنویسی به شیوهٔ رایج امروزی را به این دانشجویان آموزش داد و آنان را با مفاهیم موسیقی کلاسیک غربی و تئوری موسیقی آشنا کرد. در سال ۱۳۰۲ ه.خ (دو سال پیش از پایان دورهٔ قاجاریه)، مدرسه عالی موسیقی تشکیل شد و کلوپ موزیکال به همت علینقی وزیری تأسیس گردید. از آن زمان تا سال ۱۳۰۴ ه.خ، چهار ارکستر منتظم در تهران تشکیل شدند که (به ترتیب تقدم زمانی) عبارت بودند از: ارکستر نظام، ارکستر مدرسه دارالفنون، ارکستر سلطنتی، و ارکستر مدرسه عالی موسیقی. همزمان، فراگیری موسیقی نیز رواج یافت، که وفور تبلیغات خرید و فروش سازهای موسیقی در جراید آن زمان، گواهی بر این امر است. به دلیل گسترش موسیقی کلاسیک، موسیقی مطربی محدودتر شد و مخاطبین اصلی آن به محافل خصوصی (همچون عروسی، جشن ختنهسوران، و شبنشینیها) محدود گردید. در این دوره همچنین انواعی از هنرهای نمایشی نظیر روحوضی، تعزیه و شبیهخوانی رواج یافتند که غالباً با موسیقی همراه بود.
منبع:.wikipedia
[ بازدید : 169 ] [ امتیاز : 3 ] [ نظر شما : ]